|
Iedereen heeft wel eens een slechte nacht. Maar wat als je daar wekelijks een paar keer last van hebt? Wordt het schaapjes tellen, een borrel of toch maar een slaappil? Margriet beantwoordt tien vragen over slaapmiddelen.
1. Wat is een gezond slaappatroon?
De slaapbehoefte verschilt per persoon. Het belangrijkste is dat u de volgende dag met een uitgerust gevoel opstaat. ,,Veel mensen denken dat je zeven of acht uur moet slapen, maar dat is een fabeltje”, zegt dr. Hans Hamburger, neuroloog van het WaakSlaapCentrum in Amsterdam. ,,Kortslapers kunnen met vijf uur toe, langslapers hebben soms wel het dubbele nodig. Sommige kortslapers blijven netjes acht uur in bed en denken ten onrechte dat ze aan slapeloosheid lijden als ze na zes uur wakker worden. Ook ouderen maken zich vaak voor niets zorgen: naarmate je ouder wordt, slaap je nu eenmaal korter en minder diep.”
2. Wanneer is er sprake van slapeloosheid?
U kunt de slaap niet vatten, bent midden in de nacht opeens klaarwakker of u slaapt zo onrustig dat u zich de volgende dag niet fit voelt. Als dit soort problemen zich gedurende een maand wel drie of vier nachten in de week voordoet, spreken we van slapeloosheid. Het best kunt u dan een bezoek aan de huisarts brengen. Let wel: af en toe wakker worden, vooral aan het eind van de nacht, is normaal. De ervaring van dr. Hamburger leert dat we een slecht ‘slaapgeheugen’ hebben en er vaak een te negatief beeld van ons slaappatroon op nahouden. Dat uurtje wakker liggen onthoudt u nu eenmaal beter dan de uren die u wel lekker doorslaapt. Door een ‘nachtboek’ bij te houden, krijgen de huisarts en u inzicht in de ernst van uw slaapproblemen. Schrijf daarin op hoe laat u naar bed gaat en opstaat. Noteer ook wanneer en hoe lang u wakker ligt en wat daarvan volgens u de oorzaak is.
3. Is het verstandig om een slaappil te nemen?
Dat moet de huisarts per situatie beoordelen. Een pil kan een tijdelijke uitkomst zijn bij ernstige, langdurige of erfelijke vormen van slapeloosheid en andere klachten als rusteloze benen, depressiviteit, slaapwandelen of andere abnormale activiteiten in de slaap. Maar het belangrijkste is de oorzaak van de slaapproblemen aan te pakken.
4. Waarom zijn slaappillen uit de basisverzekering geschrapt?
De afgelopen jaren slikten ruim anderhalf miljoen Nederlanders met enige regelmaat een slaappil. Dat zijn schrikbarende cijfers, zeker als je weet hoeveel bijwerkingen slaapmiddelen hebben. Om het massale gebruik terug te dringen, werd de slaappil in januari vorig jaar uit de basisverzekering geschrapt. Sindsdien neemt het gebruik langzaam af. Huisartsen schrijven bovendien minder snel slaapmiddelen voor.
5. Hoe werken slaapmiddelen?
Er zijn verschillende soorten slaapmiddelen, waarvan de benzodiazepines het meest worden gebruikt. Ze hebben een remmende werking op het zenuwstelsel, waardoor u sloom en slaperig wordt. Weinig mensen weten dat het erg lang duurt voordat de werkzame stoffen uit het lichaam zijn verdwenen. ,,Het lichtste slaaptablet laat patiënten gemiddeld maar dertien minuten langer slapen, terwijl de bijwerkingen wel vijftien uur aanhouden”, vertelt dr. Hamburger. ,,De volgende morgen hebben zij het reactievermogen van iemand die twee glazen wijn heeft gedronken. Daar komen ongelukken van. De halfwaardetijd van een zwaarder middel als valium is zelfs 24 uur. Dat betekent dat na die tijd pas de helft van het middel is uitgescheiden. Na 48 uur ben je clean, maar de meeste mensen hebben voor die tijd alweer een nieuwe pil genomen. Sommige mensen zijn daardoor permanent onder invloed.”
6. Welke bijwerkingen hebben slaappillen?
Dat zijn er nogal wat: sufheid overdag, lusteloosheid, hoofdpijn, vergeetachtigheid, concentratieproblemen, somberheid en duizeligheid. Sommige mensen worden er prikkelbaar of onverschillig van en hebben minder zin in seks. Een enkeling wordt onrustig, angstig of zelfs agressief. Maar de gevaarlijkste ‘bijwerking’ is verslaving. In Nederland zijn rond de 700.000 mensen verslaafd aan slaapmiddelen. Artsen adviseren slaappillen niet langer dan vijf tot zeven dagen achtereen te gebruiken, daarna treedt psychische en fysieke afhankelijkheid op.
7. Hoe kan ik na langdurig gebruik het beste afbouwen?
Als u langere tijd slaapmiddelen hebt gebruikt, is het niet verstandig in één keer te stoppen. Dan kunt u last krijgen van ontwenningsverschijnselen als zweten, hoofdpijn, trillen, duizeligheid, een onrustig of angstig gevoel en heviger slaapproblemen. Door langzaam af te bouwen, kunt u dit soort klachten (deels) voorkomen. Kies een rustige periode uit en verminder de dosering elke week met een kwart.
8. Bestaan er (homeopathische) alternatieven?
Een bekend alternatief voor de slaappil is melatonine. Dit hormoon maakt de pijnappelkklier in onze hersenen aan als het ’s avonds donker wordt. Wetenschappers vermoeden dat dit hormoon voor een groot deel ons bioritme bepaalt. Melatonine kan in de vorm van tabletjes worden ingenomen om beter te kunnen inslapen. Vaak wordt het gebruikt door mensen die nachtdiensten draaien en overdag moeten slapen of bij een jetlag. Melatonine is zonder recept bij de apotheek verkrijgbaar. Een iets zwaardere melatoninepil, die helpt bij beter dóórslapen, is alleen via de huisarts te krijgen. Er zijn ook enkele homeopathische middelen te koop, op basis van valeriaan, citroenmelisse, hop en passiebloem. De werking daarvan is niet wetenschappelijk bewezen.
9. Wat kan ik doen om zonder pillen in slaap te komen?
Probeer een regelmatig slaapritme aan te houden: slaap overdag niet en ga elke avond, ook in het weekend, op ongeveer dezelfde tijd naar bed en sta op dezelfde tijd op. Drink zo weinig mogelijk koffie, thee, cola, sportdrank of alcohol. Ook chocola, sigaretten en drugs hebben een negatieve invloed op de slaap. Het is aan te raden enkele uren voor u gaat slapen helemaal te stoppen met eten en drinken. Beweeg overdag voldoende, maar ga niet sporten of wandelen vlak voor het slapen. Zorg ervoor dat de slaapkamer koel, donker en rustig is en probeer u voor het slapengaan te ontspannen. Televisie kijken of computeren is geen goed idee: het licht van de beeldschermen remt de melatonineafgifte. Als u binnen twintig minuten niet in slaap bent gevallen, kunt u het beste opstaan en pas weer gaan liggen als u moe wordt. Meer tips vindt u in het boek van dr. Hamburger en zijn collega dr. Carlos Schenck: ‘Slaap & slaapstoornissen’ (Kosmos uitgevers).
10. Helpt een slaapmutsje?
,,Dat is een misvatting”, zegt dr. Hamburger. ,,Alcohol helpt je weliswaar bij het inslapen, maar bezorgt je een onrustige nacht. Ook stoornissen als slaapapneu, waarbij je tijdens de slaap last hebt van kortdurende ademstilstand, verergeren. Alcohol is nog slechter dan een slaappil.”
Met medewerking van dr. Hans Hamburger, neuroloog bij het WaakSlaapCentrum van het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam. www.slaapkliniek.nl.
|