Eind vorig jaar werd het filmpje waarin de Amerikaanse acteur en schrijver B.J. Novak ‘The Book With No Pictures’ aan jonge kinderen voorleest een internethit. Op YouTube is het inmiddels meer dan twee miljoen keer bekeken. Niet zo verwonderlijk, want de schaterende kinderen vertederen en Novak leest zo aanstekelijk voor dat je ook als volwassene algauw meelacht.
Maar er is nog iets: Novak weet zijn jonge publiek te vermaken met alleen maar woorden. En dat is bijzonder als je bedenkt dat kinderen tegenwoordig opgroeien in een beeldcultuur en dat vrijwel alle boeken voor de kleinsten zijn geïllustreerd.
“Je denkt vast dat een boek zonder tekeningen niet leuk is om uit voorgelezen te worden”, schrijft Novak. Maar dan legt hij uit hoe dit boek werkt: “Elk woord dat er staat, moet ook echt voorgelezen worden.” Hier beginnen veel kinderen al voorzichtig te grinniken. “Zelfs een woord als…” Dan sla je de bladzijde om en staat er in rode koeienletters: “BLORK.” Schaterlach!
Voor ouders en leerkrachten is dit boek een stoomcursus interactief voorlezen, want in kleine letters souffleert Novak de reactie die je na dit vreemde woord moet uitspreken: “Wacht eens even? Wat? Dit woord betekent niet eens iets!” Niets aan te doen, alles moet worden voorgelezen: “Ik ben een aapje dat zichzelf heeft leren lezen. (Hela! Ik ben geen aap!)”
En zo gaat het van kwaad tot erger, althans, voor de voorlezer: het boek dwingt je een liedje te zingen, de rare naam van het nijlpaard Poepiekont uit te spreken en het kind dat luistert te complimenteren en te smeken om een boek mét plaatjes.
‘Het boek zonder tekeningen’ is weliswaar een eenvoudige, maar toch tamelijk briljante vondst. Novak levert een inspirerend staaltje metafictie af, dat jonge kinderen op een hilarische manier laat zien hoeveel lol je aan lezen kunt beleven en hoe boeken werken (dat de vertaler ‘Here is how books work’ in enkelvoud vertaalt - ‘Kijk, dit boek zit zo in elkaar’ - maakt die boodschap helaas wel wat minder universeel). Novak maakt kinderen bovendien bewust van de kracht van taal en fantasie. Geen twijfel over mogelijk dat dit boek ook in Nederland een offline hit zal worden.
B.J. Novak: Het boek zonder tekeningen. Vertaald uit het Engels door Sylvia vanden Heede. Lannoo, Tielt. 25 blz. € 12,50. Vanaf 4 jaar.
