 |
Waarom de Nederlandse doorbraak van de Vlaamse schrijver Do Van Ranst zo lang op zich laat wachten, is me een raadsel. Hij behoort tot de crème de la crème van de hedendaagse Vlaamse jeugdliteratuur, werd meermaals vergeleken met Bart Moeyaert, won verscheidene prijzen in eigen land en bij onze oosterburen de Deutscher Jugendliteratur Preis.
Die onderscheiding kreeg hij voor zijn zesde boek 'Mijn vader zegt dat wij levens redden' (2004). Het zette hem op de kaart als literair talent. Dit najaar zal het boek onder de titel 'Supernova' worden verfilmd door de Nederlandse regisseuse Tamar van den Dop.
Toch blijft het in de boekhandel en de pers aanmodderen met Van Ranst. In 2008 bleef het opnieuw onvoorstelbaar stil rond zijn tamelijk briljante 'Moeders zijn gevaarlijk met messen'. Hetzelfde dreigt nu te gebeuren met zijn opmerkelijke nieuwe roman 'Mombakkes'.
Zou het liggen aan die merkwaardige titels? Aan de weinig aantrekkelijke manier waarop veel van zijn boeken worden uitgegeven? Of toch aan de beperkte slagkracht van zijn uitgeverij in de Nederlandse markt?
Hoe het ook zij, met 'Mombakkes', dat in dit geval 'masker' betekent, bewijst Van Ranst opnieuw dat zijn boeken in elke boekwinkel op de plank horen te staan. Het is een beklemmende adolescentenroman - het genre waarin Van Ranst vooral uitblinkt - over de relatie tussen de vijftienjarige Frank Van Beemt en zijn tirannieke vader.
Het is Vastenavond 1972, de laatste avond van het carnaval, en zoals de traditie voorschrijft komen er ook bij de familie Van Beemt Vastenavondgekken langs: gemaskerde (on)bekenden die de familie op de hak nemen. Ook al is Frank vijftien, zijn ouders vinden hem nog te jong om het schouwspel bij te wonen. Maar Frank denkt daar anders over en besluit stiekem naar beneden te sluipen en zijn ouders met zijn aanwezigheid te overvallen.
Hoe dapper deze ogenschijnlijk onbelangrijke daad van verzet is, wordt langzaamaan duidelijk tijdens zijn tocht naar beneden, die het hele boek bestrijkt. Hoe dichter hij de woonkamer nadert, hoe meer Frank vertelt over de ziekelijke manier waarop zijn vader hem opvoedt. Het griezelige is dat Frank zijn vader desondanks verafgoodt en diens wreedheid beschouwt als zijn eigen schuld.
Met akelige precisie portretteert de auteur vader Van Beemt, een eerzuchtige architect, die zijn gezin terroriseert met zijn neurotische drang naar orde en perfectie. Vader verafschuwt zeepresten op de wastafel of kreuken in zijn hemd en controleert de tuin na het schoffelwerk van zijn vrouw minutieus op achtergebleven onkruid. Hij walgt van de fantasietekeningen die zijn zoon soms maakt, verscheurt ze en toont zijn eigen architectonische ontwerpen, om te laten zien hoe het wél moet.
Vader geeft zijn zoon thuisonderwijs en is niet vies van lijfstraffen. Maar als het tot een pak slaag (of erger) komt, vindt Frank dat hij het aan zijn eigen domheid te danken heeft. Hij weet niet beter en blijft pijnlijk loyaal aan zijn vader. Alleen huishoudster Mercedes laat af en toe merken dat de situatie niet normaal is en ontfermt zich over Frank.
Dat de jongen het zo moet ontgelden, komt doordat zijn oudere broer van huis is weggelopen - hoewel die het resultaat was van een buitenechtelijke affaire van Franks moeder, dus vader hem liever kwijt is dan rijk. Franks jongste zusje is bovendien slomer dan andere kinderen en heeft een handicap, een motief dat in meer boeken van Van Ranst opduikt. Frank, de enige zonder al te veel imperfecties, is vaders laatste hoop op een geschikte erfgenaam, een architect die het beter zal doen dan hijzelf.
De taal van Van Ranst is een genot om te lezen: beeldend, trefzeker, afgewerkt en toch klinkt Franks stem volkomen geloofwaardig. Hoewel zijn verhaal zich slechts in een paar uur met talloze flashbacks ontvouwt, komt het dankzij de ijzersterke regie van Van Ranst nergens te geconstrueerd over. Beetje bij beetje ontleedt Frank de relatie met zijn vader tot hij achter de bank in de woonkamer is aangekomen en de Vastenavondgekken het van hem overnemen. Zij zijn niet degenen die deze avond, zoals de traditie voorschrijft, van hun mombakkes worden ontdaan. Het is de vader van Frank die in een bizarre finale ontmaskerd wordt, en met hem ook een schokkend familiegeheim. Een onalledaagse, indrukwekkende roman voor (jong)volwassenen.
Lees ook de recensies over andere boeken van Do Van Ranst:
|