 |
In oorlogsverhalen werkt het perspectief van een kind als een vergrootglas: de misdaden van volwassenen steken extra wreed af tegen de kinderlijke onwetendheid. Ook in 'Sabel' van Suzanne Wouda, een klein, indringend verhaal over de Joodse Max, die in mei 1943 in Kamp Vught zit, in de barakken voor jongens tussen 10 en 12 jaar.
Hoewel Max gescheiden is van zijn ouders, is hij niet helemaal alleen: zijn rode kat Sabel is bij hem en houdt hem warm in bed. Kwam dat voor, een kat in een kamp? Die twijfel levert meteen een intrigerende sfeer op.
Max blikt terug op de maanden voordat zijn ouders en hij gevangen werden gezet. Sterk is dat in die flashbacks zijn innige band met Sabel centraal staat en de oorlog daar als een hinderlijke vlieg omheen cirkelt.
Als Max - fan van Karl May's Winnetou - met Sabel indiaantje speelt, wordt hun 'bizonjacht' bijvoorbeeld verstoord door overtrekkende bommenwerpers: "Ik voel het geronk tot in mijn lijf en langs mijn armen trekt kippenvel omhoog (...). 'Tijd voor de vredespijp', zeg ik." En hij hervat zijn spel.
Maar de oorlog krijgt steeds meer vat op de jongen: "Papa? Waarom haten mensen ons?" Hij mag niet meer in het park komen en krijgt een ster op zijn jas. Als zijn moeder en hij er voor het eerst mee naar buiten gaan, zegt Max: "Alsof we een kudde bizons gaan uitlaten". Moeder knikt: "Onopvallend zijn we nu niet meer."
Zo benadert Wouda alles zuiver en consequent vanuit Max' belevingswereld. Als hij voor het eerst over een concentratiekamp leest, vraagt hij zich af of die plek op een school lijkt: "De meester zegt dat concentratie goed opletten is." Zulke momenten ontroeren, mits je als lezer méér weet van de oorlog dan Max. Om het boek ten volle te waarderen, is dus enige voorkennis nodig.
In het kamp hoort Max dat de Duitsers de kinderen gaan verhuizen naar een ander kamp. "Verkampen", noemt hij het. Waar moet Sabel nu naartoe? Max hoopt dat hij niet wordt uitgekozen, zoals vroeger bij gym. Maar Wouda stevent af op een aangrijpend slot en zit haar argeloze hoofdpersonen tot aan het eind dicht op de huid.
Suzanne Wouda: Sabel. Hoogland & Van Klaveren; 134 blz. € 14,90 Vanaf 10 jaar.
|